Sau đòn tiến công của quân khởi nghĩa Hoàng Cân, vương triều Đông Hán đã rất suy yếu. Tới khi Hán Linh Đế chết, hai tập đoàn ngoại thích và hoạn quan lại tranh chấp kịch liệt, càng đẩy nhanh sự suy sụp của nó.
Năm 189, Hoàng Tử Lưu Biện mới mười bốn tuổi lên nối ngôi, tức là Hán Thiếu Đế. Theo lệ thường, Hà thái hậu lâm triều, ngoại thích là đại tướng quân Hà Tiến nắm quyền. Hoạn quan Kiển Thạc vốn là đầu mục quân cấm vệ, toan mưu sát Hà Tiến, nhưng không thành. Hà Tiến liền bắt và giết Kiển Thạc.
Dưới quyền Hà Tiến có trung quân hiệu uý Viên Thiệu, là con cháu một đại sĩ tộc. Tổ tiên ông cha bốn đời liền đều là đại thần ở bậc tam công (thái uý, tư đồ, tư không), rất nhiều quan lại trong triều và các châu quận đều là môn sinh hoặc thủ hạ cũ của nhà họ Viên, vì vậy Viên Thiệu có thế lực rất lớn.
Sau khi Kiển Thạc bị giết, Viên Thiệu khuyên Hà Tiến triệt để thanh trừ thế lực hoạn quan trong triều. Ông nói: “Trước kia, Đậu Vũ muốn tiêu diệt hoạn quan, vì tiết lộ cơ mưu nên bị hoạn quan giết. Nay tướng quân giữ binh quyền nên trừ hại cho thiên hạ. chớ bỏ lỡ cơ hội này”. Hà Tiên không dám chủ động, liền đem bàn với thái hậu. nhưng Hà Thái hậu nhất định không chịu nghe theo.
Viên Thiệu lại bày kế cho Hà Tiên, khuyên Hà Tiến bí mật triệu tập binh mã các nơi về kinh đô, bức Thái hậu phải đồng ý trừ hoạn quan. Hà Tiến cho đó là biện pháp hay. liền triệu tập các nơi về làm áp lực với Thái Hậu. Chủ bạ của Hà Tiên (chủ bạ, viên quan quản lý văn thư, giải quyết công việc sự vụ hàng ngày) là Trần Lâm nghe thấy thế, vội can ngăn Hà Tiến: “Trong tay tướng quân nắm nhiều binh mã. muốn giết hoạn quan thì dễ như đốt sợi lông trên lò lửa, việc gì phải gọi quân bên ngoài về kinh thành? Gọi quân bên ngoài về có khác gì đưa dao cho người khác, tránh sao xảy ra chuyện nguy biến’’
Hà Tiến không nghe theo lời can ngăn đó. Ông ta thấy trong các châu, có Tịnh Châu (nay gồm các vùng thuộc Sơn Tây, Hà Bắc Nội Mông cổ) là mạnh nhất, nên cho rằng gọi Tịnh Châu mục là Đổng Trác về giúp mình là tốt nhất. Vì vậy. liền sai người cấp tốc mang thư cho Đổng Trác, bảo Đổng Trác đem quân về ngay Lạc Dương.
Tin tức đó nhanh chóng tới tai bọn hoạn quan. Chúng bàn nhau: “Nếu không ra tay trước thì chúng ta sẽ đi đời!” Vì vậy, chúng mai phục sẵn dũng sĩ trong cung, rồi giả truyền mệnh lệnh thái hậu, gọí Hà Tiến vào cung. Hà Tiến vừa vào khỏi cửa cung, liền bị vũ sĩ vây chặt và giết chết.
Viên Thiệu được tin Hà Tiến bị giết, liền sai em là Viên Thuật đem quân vây đánh Hoàng cung. Viên Thuật phóng hoả đốt luôn cửa hoàng cung rồi dẫn quân xông vào, cứ thấy hoạn quan là giết có người không phải là hoạn quan nhưng vì không có râu nên cũng bị coi là hoạn quan và bị giết luôn.
Qua cuộc xung đột đó, cả ngoại thích và hoạn quan đều bị tổn thất. Đúng lúc đó, quân Đổng Trác từ Tịnh Châu tiến vào Lạc Dương.
Đổng Trác vốn là một cường hào ở Lương Châu (nay ở khoảng Cam Tức, Ninh Hạ và Thanh Hải, Nội Mông Cố), kết giao với bọn cường hào tộc Khương, xưng bá một phương. Sau khởi nghĩa Khăn Vàng, hắn nhờ công lao đàn áp quân khởi nghĩa, được thăng làm Tịnh Châu mục (quan cai trị đứng đầu Tinh Châu). Vốn có dã tâm xâm chiếm Trung Nguyên, nhân cơ hội có thư triệu tập của Hà Tiến. Đổng Trác liền nhanh chóng mang ba ngàn người ngựa về kinh.
Tới Lạc Dương, Đổng Trác muốn nắm đại quyền, nhưng vì binh mã quá ít, sợ không đè bẹp được lực lượng của quan binh ở Lạc Dương. Hắn liền nghĩ ra một mẹo, cứ đêm tối là cho ba ngàn binh mã lặng lẽ đi ra khỏi thành, đến ban ngày là trống giong cờ mở rầm rộ kéo vào thành. Cứ như thế liên tục mấy ngày, mọi người ở Lạc Dương cứ tưởng rằng Đổng Trác có rất nhiều quân, một số tướng sĩ trước kia thuộc quyền Hà Tiến thấy thế cũng đua nhau chạy sang phía Đổng Trác. Vì vậy, binh quyền ở Lạc Dương đã rơi toàn bộ vào tay Đổng Trác.
Để độc chiếm đại quyền, Đổng Trác quyết định phá bỏ Hán Thiếu Đế, lấy em của Thiếu Đế là Trần Lưu Vương Lưu Hiệp lên làm hoàng đế. Hắn biết rằng trong số quan chức ở Lạc Dương, thì thế lực họ Viên là mạnh nhất, liền mời Viên Thiệu tới trao đổi về việc đó.
Đổng Trác nói: “Tôi thấy Trần Lưu Vương là người anh minh hơn đương kim Hoàng đế, nên có ý định đưa ông ta lên thay, ngài thấy thế nào?”. Viên Thiệu trả lời: “Hoàng thượng vừa lên ngôi, tuổi còn trẻ, cũng không nghe nói có lỗi lầm gì. Ngài muốn làm việc phế lập e rằng thiên hạ không phục”.
Đổng Trác bị từ chối liền nổi giận nắm chuôi kiếm đe doạ: “Đại quyền nắm trong tay ta. Ta muốn làm thế, ai dám phản đối ? Chẳng lẽ ngài cho rằng kiếm của ta không đủ sắc hay sao?”.
Viên Thiệu cũng nổi giận đỏ bừng mặt nói: “Hảo hán trong thiên hạ, đâu phải chỉ có một mình Đổng Trác nhà ngươi!” Nói xong, rút kiếm ra khỏi vỏ bao, hầm hầm bước ra. Ông sợ Đổng Trác không buông tha mình, liền vội vàng về luôn Ký Châu (nay ở khoảng Hà Bắc, tây bắc Sơn Đông và bắc Hà Nam). Em của Viên Thiệu là Viên Thuật nghe tin, cũng vội rời Lạc Dương, chạy về Nam Dương (nay thuộc tỉnh Hà Nam).
Sau khi anh em Viên Thiệu bỏ đi, Đổng Trác liền triệu tập bá quan văn võ, tuyên bố quyết định phế đế lập Lưu Hiệp lên làm Hoàng đế, tức là Hán Hiến Đế. Đổng Trác tự làm tướng quốc.
Đổng Trác là kẻ cực kỳ tàn bạo. Sau khi làm tướng quốc, hắn dung túng binh sĩ tàn sát dân vô tội. Có lần ỏ Dương Thành (nay ỏ Đông nam Đăng Phong, Hà Nam) gần Lạc Dương có lễ hội. Dân chúng tụ tập rất đông. Đổng Trác dẫn quân tới, giết hết nam giới, bắt phụ nữ và của cải chở trên xe đem về, buộc đầu người xung quanh xe, diễu võ giương oai trở về Lạc Dương. Dọc đường, còn cho binh sĩ hô “Vạn tuế”, nói là đánh thắng giặc trở về. Hành động ngang ngược tàn bạo của Đổng Trác khiến kinh thành Lạc Dương hỗn loạn. Những người có kiến thức đều lũ lượt rời bỏ Lạc Dương, trong đó có Điển quân hiệu uý thành Lạc Dương là Tào Tháo.
Xem tiếp Tào Tháo khởi binh
Lịch sử Trung Quốc 5000 năm,